Een crisis is een kans om onze structuren en gewoontes te herzien; en om nieuwe te vormen. Veel commentatoren vinden dat wij de financiële crisis van 2008 niet goed hebben gebruikt. De mechanismen die de crisis veroorzaakten, werden achteraf weer grotendeels hersteld. Zullen we nu de coronacrisis wel aangrijpen om te doen wat nodig is?
The Guardian publiceerde een uitdagend artikel van Mariana Mazzucato, schrijfster van boeken als The Value of Everything en The Entrepreneurial State. Zij is van oordeel dat ‘wij nu de harde lessen moeten leren van de wereldwijde financiële crisis van 2008.’ Overheden zouden niet meer eenvoudig geld moeten geven aan bedrijven in moeilijkheden, maar stevige voorwaarden moeten stellen. Zodat ze de ‘geredde sectoren omvormen tot deel van een nieuwe economie – gericht op een groene strategie: de uitstoot van kooldioxide verminderen en tegelijkertijd investeren in arbeiders, zodat zij de nieuwe technologieën onder de knie kunnen krijgen.’ Ze zegt dat we dit nú moeten doen, gebruikmakend van de coronacrisis, nu de overheid nog iets te zeggen heeft. Ondertussen waarschuwt de conservatieve pers al voor zulke ‘socialistische’ voorstellen die de normale gang van zaken gaan verstoren.
Coronacrisis vraagt om een nieuwe benadering
We zullen zeker moeten gaan kijken naar de luchtvaart. Deze sector is al sterk verzwakt door een voortdurende prijzenoorlog. Door de coronacrisis zullen bijna alle luchtvaartmaatschappijen moeten gaan vragen om overheidssteun. Dit is de tijd om speciale voorrechten stop te zetten. Zoals de vrijstelling van BTW en accijnzen, al sinds het Verdrag van Chicago in 1944. De Volkskrant citeert oud-staatssecretaris Martin van Rijn: mensen die van Schiphol naar Bangkok vliegen, betalen de meeste belastingen bij het kopje koffie dat ze drinken op de luchthaven. Vliegtuigbouwers en luchthavens krijgen ook nog eens flinke steun. Dit leidt tot ernstige marktverstoringen. Vliegen is veel goedkoper dan reizen per trein of auto. Het opzeggen van speciale voordelen is wel het minste wat we kunnen doen. Daarvoor is internationale actie nodig – dus we moeten dit nu doen.
We moeten ook nog eens kijken naar de economische risico’s van globalisering. Op de site The Bulwark stond hierover een artikel. Veel industrieën leunen nu zwaar op China; de meeste fabricage- en leveringsketens halen daar wel een onderdeel vandaan. Daar heeft de coronacrisis nu een halt toegeroepen aan de productie van bijna alles, van elektronica tot textiel tot auto’s tot grondstoffen. Willen we onze leveringsketens in gevaar brengen door de laatste cent uit hen te persen? Deze overweging kan het streven naar ‘lean’ productiemethoden versterken. Hierbij kijken we meer naar flexibiliteit dan naar productiekosten, begrijpelijk in een wereld die onderhevig is aan modes. Met als consequentie dat het voordeel biedt, dicht bij huis te produceren, waar we snel kunnen inspelen op nieuwe modes. Waarmee we tegelijkertijd de kunde van werknemers kunnen belonen, in plaats van te zoeken naar de laagste personeelskosten.
En de klimaatcrisis?
In een opmerkelijk artikel vraagt CNN zich af waarom we de klimaatcrisis niet net zo kunnen behandelen als de coronacrisis. We kunnen heel goed reageren op een crisis, dat blijkt wel. En de gevaren zijn vergelijkbaar. CNN zegt daarover: ‘We hebben tot nu toe alles over gehad voor het stoppen van de uitbraak. Het coronavirus bewijst dat we in staat zijn tot grote veranderingen en economische opofferingen om levens te sparen.’ Maar in de klimaatcrisis is daarvan nog niets gebleken. ‘We blijven steeds meer broeikasgassen uitstoten; luchtvervuiling blijft onze steden onleefbaar maken, en de wereld ligt op de koers van een opwarming met 3oC in vergelijking met vroeger. Waarom hebben regeringen dus niet méér gedaan om hun burgers te beschermen voor de gevolgen van klimaatverandering?’
En het artikel vervolgt: ‘Een deel van het antwoord op deze vraag is dat het virus voor veel mensen veel tastbaarder is, en een directe dreiging. Het virus infecteert mensen nú, er is geen twijfel over mogelijk dat dit de oorzaak is van hun ziekte. En voor veel mensen die niet in de frontlinie staan, voelt de klimaatcrisis nog ver weg.’ Ook al sterven er door luchtvervuiling elk jaar 7 miljoen mensen, ook al gaat klimaatverandering ons leven ingrijpend veranderen en ook al heeft het coronavirus tot nu toe aan 24.000 mensen het leven gekost. We moeten bedenken dat klimaatverandering economieën ernstig zal verstoren, de voedselvoorziening in gevaar zal brengen en een belasting zal betekenen voor de gezondheidszorg; want een warmere wereld betekent meer ziektes, honger, doden door natuurrampen en vervuiling, en geestelijke problemen. Het artikel besluit: ‘We hebben de instrumenten in handen. De wereld heeft nu geoefend in crisismanagement. We moeten dit niet verloren laten gaan.’
En er komen nieuwe pandemieën aan
We moeten ons verder ook beter voorbereiden op wereldwijde pandemieën, schrijft devex.com. ‘Recente ervaringen met SARS, Ebola en Zika hebben ons laten zien dat er een wereldwijde ziektegolf kan ontstaan, waar de uitbraak ook plaats vindt, doordat alle delen van de wereld met elkaar verbonden zijn door vervoernetwerken, te land, ter zee en in de lucht.’ ‘Business as usual’ is geen goed richtsnoer meer voor ons handelen.
Interessant? Lees dan ook:
Covid-19: zorg voor elkaar
IPBES en daarna: moeten we bang zijn voor wereldwijde ecologische achteruitgang?
Geopolitiek van informatie, het nieuwe conflictgebied