Wat komt er na gezond oud worden (healthy aging)? De vorderingen van de biotechnologie zijn de laatste tijd zó snel geweest dat sommige onderzoekers denken veroudering te kunnen aanpakken, die ultieme en fatale ziekte van de mens. Met zelfs hier en daar de suggestie dat wij ook de dood zouden kunnen vermijden – volgens sommige onderzoekers. ‘Oud worden zonder te sterven,’ zogezegd.

In een reeks artikelen (25 juli, 28 juli en 31 juli) onderzoeken we de mogelijkheden van de biotechnologie om veroudering te voorkomen. Met al zijn persoonlijke en sociale gevolgen.

Op een cruise gaan, het ideaal van veel ouderen met geld.

Gezond oud worden: doe niet of het je niet aangaat

Geen onderwerp is zo fundamenteel persoonlijk als de vraag naar gezond oud worden. Alle hoop, en belangrijker nog, alle vrees van de mens wordt erin samengebald. We hebben gezien hoe de generatie van onze ouders en grootouders worstelde met hun aftakeling. Is het zo vreemd om te denken dat onze aandacht voor gezond oud worden heimelijk ook tot doel heeft onze eigen aftakeling te voorkomen? Toch behandelen vrijwel alle wetenschappelijke artikelen op internet dit onderwerp heel afstandelijk: ze classificeren de factoren die bijdragen aan gezond oud worden, ze voorspellen dat de gezondheidszorg minder zal gaan kosten, en ze voorzien positieve economische effecten van mensen die langer gezond leven en een bijdrage blijven leveren aan de economie. Kijk bijvoorbeeld eens naar het curriculum van de Hanzehogeschool in Groningen, die dit onderwerp tot speerpunt heeft gekozen in onderwijs en onderzoek. Ook het overheidsbeleid bemoeit zich ermee, omdat de groeiende groep rijke ouderen een aantrekkelijk doelwit vormt voor kuuroorden, cruises en andere activiteiten van ouderen waarbij het geld rolt. De dood komt bijna nooit voorbij. Terwijl wij ons toch kunnen afvragen: wat komt er na gezond oud worden? Gezond sterven? Waarom erkennen mensen niet dat het bij ouder worden gaat om heel persoonlijke vraagstukken?

Laat ik daarom vanaf het begin duidelijk maken hoe ik hier tegenover sta. Ik ben 72 en voel dat ik de eindfase van mijn leven ben binnen gegaan, en daar geniet ik van. Ik voel mijn lichamelijke krachten afnemen, en daar geniet ik van. Ik geniet daardoor dieper van de goede dingen van het leven. Van tijd tot tijd struikel ik over de spreekwoordelijke losse straatsteen waarbij ik maar met moeite mijn evenwicht bewaar, en vraag me af of er ook losliggende straatstenen waren toen ik nog jong was. Ik ben gezond, bij de dokter komen er nooit problemen naar boven, maar zulke gebeurtenissen herinneren me aan mijn afnemende krachten, in laatste instantie aan mijn sterfelijkheid. In het leven mag de lichamelijke kracht dan de vorm hebben van een klokvormige grafiek, maar dat geldt misschien niet voor de geestelijke kracht. In de spanningsboog van het menselijke leven heeft elke fase zijn eigen behoeften; maar in onze tijd likt dit idee van een spanningsboog te zijn verdwenen. Ik vraag me af waarom wijsheid, het voorrecht van de ouderdom in vroeger tijden, niet langer in ere wordt gehouden; waarom het verlangen om er jong uit te zien doorloopt totdat mensen zo ongeveer seniel worden; waarom de samenleving zoveel moeite heeft met een respectvolle behandeling van ouderen. Is het vergezocht om te denken dat onze samenleving panisch van angst reageert op de dood? Door deze lens zal ik de huidige mode van gezond oud worden benaderen, en ook de verhevigde manifestatie hiervan, de biotechnologische pogingen om veroudering als zodanig terug te draaien.

George Church

Verjongende biotechnologie

De aanzet voor het schrijven van deze artikelen kwam van een artikel in de MIT Technology Review door Antonio Regalado over een startup met de naam Rejuvenate Bio; deze wil levende wezens verjongen, te beginnen met honden, maar uiteindelijk ook mensen. De te gebruiken techniek is gentechnologie. Het bedrijf zegt voorbereidende proeven te hebben gedaan op beagles, en claimt dat het dieren ‘jonger’ zal maken door toevoeging van nieuwe DNA instructies aan hun lichaam. Met gentechnologie hebben zij de levensduur van wormen verdubbeld; met bloedtransfusies hebben ze een jonger niveau bereikt van biomarkers in muizen. De drijvende kracht achter het nieuwe bedrijf is George Church (momenteel 64), een biotechnoloog met veel succesvol gentechnologisch onderzoek op zijn naam. Hij stond (mede) aan de wieg van 22 bedrijven, volgens Wikipedia, en nam onder meer een aandacht trekkend initiatief voor het inblazen van nieuw leven in de wolharige mammoet. Rejuvenate Bio is zijn meest recente initiatief, het bedrijf is zeer ambitieus. De persoonlijke ambitie van George Church is ‘130 te worden in het lichaam van een 22-jarige.’ En David Sinclair, een biotechnoloog uit Harvard die samenwerkt met het laboratorium van Church, zegt in het artikel in de Technology Review: ‘De verlenging van het leven van de mens zal de allergrootste verworvenheid worden van de 21^e eeuw. Wat Elon Musk doet, zal vergeleken daarmee met een slakkengang gaan.’ Geweldig! Zal dat niet revolutionair zijn?

De startup heeft verleden jaar zelfs de aandacht getrokken van het Amerikaanse leger; deze heeft (een onbekende hoeveelheid) geld van hen gekregen. Het leger zegt dat het vooral belangstelling heeft voor prestatieverbetering – eerst bij muizen, dan bij honden, en uiteindelijk, naar we moeten aannemen, bij soldaten. Rejuvenate Bio heeft zich dus al verzekerd van een paar machtige vrienden. Betekent dit ook een stralende toekomst voor het bedrijf? Dat zullen we in het volgende artikel bekijken.

Interessant? Lees dan ook:
Klonen van apen: van kwaad tot erger of een doodlopende weg?
Ziekte van Duchenne CRISPR behandeling: alleen voor mensen met geld of goede connecties?
Is het leven maakbaar? De sleutelrol van gentechnologie