De verleiding is groot om ze naast elkaar te leggen: Naomi Klein’s nieuwste boek No Time over hoe de oude wereld dreigt ten onder te gaan, en ons eigen nieuwe boek Groene Groei, waarin we aangeven hoe de wereld nieuwe kansen kan gaan grijpen. Hoewel we achter de ideeën over de klimaatcrisis van Naomi Klein staan – en ons ook herkennen in haar vorige boeken No Logo en Shock Doctrine – zijn er toch duidelijke verschillen. Daar gaan we hier op in, hoewel het natuurlijk beter is om zelf beide boeken te lezen en naast elkaar te leggen. Iets dat we van harte aanraden.
It’s the technology, stupid!
Ook wij, de schrijvers van Groene Groei geloven allang niet meer dat fossiele energie de wereld zal redden, net zo min als de politiek die de fossiele bedrijven naar de ogen kijkt en bovendien meestal niet verder denkt dan tot de volgende verkiezingen. Maar terwijl Klein alleen kijkt naar negatieve kanten van de grote energie- en chemiebedrijven en haar hoop vestigt op kleinschalige initiatieven van betrokken burgers, gaat Groene Groei juist over technologische mogelijkheden en nieuwe kansen voor de nieuwe economie. Inderdaad vaak kleinschalig, maar dat is lang niet altijd nodig voor de groene economie. Bijvoorbeeld als Europa haar suikeroverschotten met groene chemie gaat omzetten in alcohol, of nog beter, in groene chemische basisproducten. Of als we landbouwafval gaan verwerken tot brandstof of andere producten. Inderdaad grootschalig, maar wel groen en goed voor het klimaat. Klein behandelt niet de nieuwe kansen om de landbouw naar een hoger technologisch niveau te tillen, zodat we meer voedsel voor meer mensen kunnen produceren, en meer grondstoffen voor nieuwe materialen. Meer en betere resultaten met minder middelen, zoals wij de essentie van groene groei samenvatten. Wij zien tenminste even veel in de coöperatie als maatschappelijke organisatievorm voor nieuwe bedrijvigheid, als in actiegroepen van verontruste burgers. Die kunnen uitstekend negatieve ontwikkelingen tegenhouden, maar voor het grijpen van nieuwe kansen met groene technologie zijn (vaak kleine) bedrijven nodig die erin geloven en kansen zien op de markt.
Nieuwe kansen in landbouw en katalyse
Betere technologie alleen zal ons niet kunnen redden. Zeker niet zonder de grote transitie naar kleinschaligheid en veel meer bottom-up besluitvorming, waar Naomi Klein het steeds over heeft. Maar we geloven wel dat katalyse, en dan vooral enzymatische katalyse, een beslissende factor voor nieuwe productiewijzen zal zijn met hun basis in de landbouw. Maar daar heeft Klein het niet over. Ze spreekt meer over de niet meer goed te maken fouten van de oude fossiele wereld, terwijl wij kijken naar de mogelijkheden van de nieuwe groene wereld. En naar het enthousiasme waarmee de industrie al op vele plaatsen is begonnen met het aangaan van die uitdaging. Iets dat de gemiddelde burger nog steeds niet zo in de gaten heeft.
We hebben het dan niet over de fossiele industrie die vooral haar positie verdedigt, maar wel over de chemie, zowel grote als kleine bedrijven; en over agrarische coöperaties, zaadveredelingsbedrijven en de voedselverwerkende industrie. Maar ook in andere sectoren zijn bedrijven hard bezig met het zoeken naar duurzame nieuwe kansen. Naomi Klein zegt: we moeten de wereld radicaal veranderen, willen we een kans hebben. Groene Groei zegt: daar zijn we al mee bezig uit welbegrepen eigenbelang. Misschien (nog) niet gericht op het klimaat en het redden van de wereld, maar wel op een boterham verdienen in de economie van de toekomst. Die gelukkig ook duurzaam zal zijn. ‘Groene Groei’ wil lang niet alles veranderen – zoals Naomi Klein – maar als je het boek goed leest toch wel heel veel.