Fosfor is een essentieel element bij de opbouw van plantaardige en dierlijke biomassa. Maar waar levende organismen stikstof en zuurstof uit de lucht kunnen halen voor hun processen, komt fosfor slechts voor als delfstof, in de vorm van fosfaat. De voorraden zijn beperkt – we hebben nog voor enkele tientallen jaren – en ze bevinden zich niet allemaal in politiek stabiele gebieden. Er is maar één oplossing, hergebruik. Liefst tot vrijwel 100%. Djati’s lastig, en het zal veel politieke, maatschappelijke en technische inspanning vergen.
Europa heeft nóg een probleem. Wij hebben geen fosfaat in ons werelddeel, en importeren het als erts en in veevoeder. De voorraden bevinden zich in China, de VS, Marokko en nog enkele landen. De prijs van het erts is onbeheersbaar. In 2008 bijvoorbeeld was er een stijging van 800%. Erger is dat als het fosfaat op is, dat wil zeggen als het zo verdund is in het milieu dat we er geen fosfaatmest meer van kunnen maken, de productiviteit van de landbouw dramatisch zal teruglopen, waardoor de landbouw nog maar een fractie van het huidige aantal monden zal kunnen voeden. In dat licht is het onbegrijpelijk dat er pas sinds kort meer aandacht is voor het probleem van dreigende fosfaattekorten. Nederland, Duitsland en België schenken er de meeste aandacht aan. En vooral Japan. Ook een land dat niet over fosfaatvoorraden beschikt.
3 kg per persoon per jaar
De wereld gebruikt ongeveer 20 Mton/jaar fosfaatmeststoffen. Dat is in Europa ongeveer 3 kg P per inwoner per jaar. Veel fosfaat blijft in de bodem (en spoelt voor een deel uit naar zee), een deel komt via voedsel en veevoer terecht in mest, een deel verdwijnt via wasmiddelen in afvalwater. Het terugwinnen van zoveel mogelijk fosfor op alle mogelijke manieren lijkt daarom van het allerhoogste belang. Dat is moeilijk omdat fosfaat vaak besmet is met zware metalen. TUDelft en TNO ontwikkelden ooit een proces om cadmium te verwijderen uit het erts. Het proces is nooit toegepast, rijke landen kochten duurder cadmiumvrij erts en de arme landen hadden er geen geld voor. Vervuiling dus.
Europa heeft een project gestart voor het gebruik van fosfaat op een meer duurzame manier en wil hergebruik van fosfor zoveel mogelijk bevorderen. In maart 2013 is een eerste conferentie gehouden, met als belangrijkste onderwerp de zekerstelling van de fosfaatbehoefte van toekomstige generaties. Europa gaat haar wetgeving op dit punt aanpassen zodat zuiveringsslib straks terug op het land mag. Het lijkt van het grootste belang dat zoveel mogelijk processen, zoals bijvoorbeeld mestverwerking, worden ingericht op het terugwinnen van fosfor. Of het terugbrengen van fosfaat in de bodem.
Struviet
Er zijn inmiddels diverse projecten voor het terugwinnen van fosfor uit zuiveringsslib door vergisting. Zo wordt in Amsterdam een grote proefinstallatie gebouwd die – vanaf eind 2013 – op deze manier struviet vormt, een fosfaat dat kan worden gebruikt als vervanger van fosfaaterts bij de productie van kunstmest; en verder biogas en teruggewonnen vezels uit toiletpapier die zullen worden gebruikt tegen het uitzakken van asfalt in de wegenbouw. De installatie gaat duizend ton struviet per jaar produceren. Struviet kan straks ook worden gebruikt als kunstmest voor de eigen tuin bij particulieren, wat de afvalwetgeving tot nu toe verbiedt. Een ander mogelijkheid proces is het slib te verbranden en het fosfaat uit de as terug te winnen. Dat kon altijd bij Thermphos in Vlissingen, de enige fosforfabriek in Europa. Maar die is nu gesloten; daar zal een Europese oplossing voor moeten worden gevonden.
http://edepot.wur.nl/163942 (Sustainable Use of Phosphorus)