De geschiedenis ontwikkelt zich nooit in een rechte lijn. Tussen de 19e eeuw en ons ligt een periode van ruim een eeuw waarin energie en materialen steeds meer uit een heel andere bron kwamen: aardolie, voor een deel ook aardgas en steenkool. Hoewel karton nog steeds volop wordt gebruikt, kwamen er materialen uit olie en gas die karton verdrongen: plastics. Karton wordt sindsdien vooral gemaakt uit oud papier. Maar de hoogtijdagen van de aardolie zijn voorbij, en met gas moeten we zuinig zijn. Daarom terug naar de agrarische productie om een nieuwe economie op te bouwen, veel slimmer en met veel meer kennis dan vroeger en vooral gericht op het sluiten van kringlopen.
De biobased economy biedt zo’n nieuw perspectief. In een dergelijke economie zullen we materialen produceren, die net zo slim ontworpen en goed toepasbaar zijn als aardolieplastics, of nog veel beter, maar dan uit groene grondstoffen en agrarische nevenproducten: bij voorbeeld uit suikerbieten, aardappelen en gras, en uit geïmporteerde biomassa. In zo’n economie groeien de chemische grondstoffen op het veld. De focus verschuift van petro naar agro, van ‘gas’ naar ‘gras’. Een deel van de biomassa – vooral wat overblijft nadat we de waardevolle componenten er via (bio)raffinage uit hebben gehaald – zal worden gebruikt voor energie. En dat allemaal, als het tenminste innovatief en intelligent aanpakken, zonder grote gevolgen voor de voedselvoorziening.
Duurzaamheid en economie
Hoe komt dat het zo’n biobased economy niet alleen goed zou zijn voor de economische groei, maar ook voor duurzaamheid? Wat betreft economische groei: het Europese bedrijfsleven heeft behoefte aan fundamenteel nieuwe technologie waarmee het de concurrentie kan aangaan met lagelonenlanden en opkomende economieën. De laatste ontwikkelingen in de technologie maken het mogelijk dat producten niet alleen in kwaliteit worden verhoogd, maar bovendien veel zuiniger kunnen worden gemaakt doordat traditionele kostenposten als energie-, water- en grondstofgebruik drastisch worden terug gebracht. Verminderd gebruik van energie en grondstoffen is weer essentieel voor een betere duurzaamheidsscore. En de consument vraagt om duurzaamheid, niet alleen in Europa, maar in toenemende mate over de hele wereld. Ook de laatste vijfjarenplannen van China staan vol met duurzaamheid. De sleutel tot de oplossing van het raadsel hoe dat allemaal mogelijk is, hoe economische groei en duurzaamheid samen kunnen gaan, ligt in de zich razend snel ontwikkelende nieuwe duurzame wetenschap, de groene chemie. Essentieel daarbij is dat we de producten niet meer via zware, industriële processen maken, maar langs natuurlijke weg in kleinere eenheden met behulp van enzymen.