Het eerste verslag van de prestaties van zone- en windenergie over 2022 is gepubliceerd, door de onafhankelijke klimaat-denktank Ember. Zon en wind deden het allebei erg goed. Samen namen ze 12% van de productie van elektriciteit ter wereld op zich, tegenover 10% in 2021. Onderzoekers zeggen dat dit ‘het begin kan zijn van het einde van het fossiele tijdperk’. Maar zonne- en windenergie moeten nog meer vaart gaan maken. Rond 2030 moeten ze 41% van alle elektriciteit ter wereld opwekken; opdat de elektriciteitssector kan uitkomen op netto nul uitstoot in 2040. Op weg naar ontkoling van de hele energiesector in 2050. Gaat landgebruik door zonnepanelen een beperkende factor worden?
Zonne-energie snelst groeiende energiebron
Schone elektriciteit zal de hele wereldeconomie hervormen, van transport tot industrie en verder, zegt de hoofdauteur van het rapport Małgorzata Wiatros-Motyka. Voor het 18e achtereenvolgende jaar was zon-PV de snelst groeiende bron van elektriciteit. In 2022 groeide deze met 24%. Windenergie groeide met 17%. We gaan het tijdperk van schone opwekking binnen, zei ze. Het aandeel steenkool gaat vanaf nu dalen. En het eind van de groei van aardgas is in zicht.
En toch was de indrukwekkende groei van duurzame energie niet genoeg om de groeiende wereldvraag naar elektriciteit te dekken. Er bleef een tekort, dat werd opgevuld met fossiele bronnen; daardoor bereikte de uitstoot van CO2 opnieuw een hoogtepunt. Maar nu verwacht men dat duurzame bronnen de hele elektriciteitsgroei van 2023 kunnen dekken. Daarná zal duurzame opwekking natuurlijk nog verder moeten groeien, willen we de wereld-klimaatdoelen halen.
Landgebruik door zonnepanelen
Wat zou deze ontwikkeling in de weg kunnen staan? De economische krachten stuwen de groei steeds op; gevoed door voortdurend dalende prijzen. Maar misschien wordt het landgebruik door zonnepanelen te hoog, tenminste in dichtbevolkte (en daardoor ook energie-intensieve) regio’s. Hierover schreven Andrew Blakers en Ricardo Rüther een artikel in PV Magazine. Ze wijzen er om te beginnen op dat deze vraag naar landgebruik door zonnepanelen nauwelijks speelt op wereldniveau. Als alle energie werd gemaakt door zon-PV, zouden we daarvoor 1% nodig hebben van alle landbouwgrond. Op plaatsen met laag energiegebruik of flinke bijdragen van wind en waterkracht zou nog veel minder land nodig zijn.
De meeste zonnepanelen worden gemonteerd op daken. Maar we weten dat er maar een beperkte hoeveelheid dak is. In een paar jaar zullen we de meeste daken hebben uitgerust met zonnepanelen, in elk geval in welvarende energie-intensieve landen. Maar er zijn veel méér mogelijkheden. We kunnen zonnevelden neerzetten, op zo’n manier dat er nog landbouw onder mogelijk is (agrovoltaics); in elk geval voor gewassen die beschermd moeten worden tegen teveel zonnestraling. We kunnen zonnevelden neerzetten in droge gebieden, vaak onbenut. Op meren (natuurlijke of stuwmeren), en op kalme zeeën.
Gebieden geschikt voor PV
Veel van de genoemde mogelijkheden zijn waarschijnlijk iets duurder dan panelen op het dak. Agrivoltaics bijvoorbeeld vereist hogere palen dan gewone zonnevelden. En de zonnepanelen moeten verder uiteen staan. Panelen drijvend op water zullen zo’n 20% duurder zijn dan panelen op een dak. Anderzijds hebben drijvende panelen een groot potentieel. De auteurs noemen het voorbeeld van de binnenzee van Indonesië; golven komen er nooit hoger dan 4 m. En stuwmeren; als wij deze zouden bedekken met zonnepanelen, zou hun elektriciteitsproductie een veelvoud kunnen zijn van dat van de waterkrachtcentrale zelf. Natuurlijk moeten we ook zorgen voor opslag van elektriciteit, als we doorgaan met het ontwikkelen van zonne-energie.
Toch is het plaatsen van zonnepanelen op daken de snelst groeiende sector van de wereld-energiemarkt. Maar landen als Australië zouden moeten gaan nadenken over de vervolgstap. Daar is al ongeveer een derde van alle huizen al bedekt met zonnepanelen. Om te beginnen zouden we deze kunnen vervangen door nieuwere; per slot van rekening stijgt hun opbrengst voortdurend. En batterijen kunnen veel energie opslaan.
Ontwikkelingslanden
Meestal is de elektriciteitsvraag in ontwikkelingslanden veel lager dan in ontwikkelde landen. In die landen zal het landgebruik door zonnepanelen kleiner zijn en zullen er veel minder ruimtelijke beperkingen zijn. Daardoor zullen deze landen meestal geen grote beperkingen ondervinden, bij het dekken van de hele energievraag uit duurzame bronnen.
Interessant? Lees dan ook:
Een gezond verstand of 50-50-40 energiescenario. Deel 2: duurzame energie
Tien keer zoveel zonne-energie
Zonne- en windenergie: meer erkenning