Wij staan op een keerpunt in de energietransitie, zeker wat betreft het aandeel zonne-energie, zegt Wim Sinke. Het breekijzer voor de markt was tot nu toe het beleid, maar het is nu de prijs geworden. Zonnepanelen zijn voor grote groepen gebruikers rendabel geworden. Maar de prijs is zó laag geworden dat de keten dreigt te breken: sommige partijen kunnen er nu geen boterham meer in verdienen.
Wim Sinke is een van de leidende personen in de Europese zonne-energie. Vanuit zijn researchpositie bij ECN heeft hij de aanstoot gegeven tot vele vernieuwingen. Dat een belangrijk deel van de zonnecelproductie ter wereld gebruik maakt van Nederlandse technologie, is niet in de laatste plaats te danken aan hem. Tegenwoordig houdt Wim zich primair bezig met programmering en beleidsadvisering rond zonne-energie.
Overcapaciteit in zonne-energie
‘De prijzen van zonnepanelen zijn te snel gedaald door mondiale overcapaciteit in poductie,’ zegt Wim Sinke. ‘Ze liggen nu op het peil dat we normaal gesproken hadden kunnen halen in 2020. Het is goed dat prijzen dalen, want dat brengt grootschalige toepassing dichterbij, maar ze moeten niet zo sterk dalen dat onderdelen van de keten kapot gaan. Daarom zien we nu een zekere stagnatie, en we moeten ervoor zorgen dat waardevolle elementen niet verloren gaan. Als we de historische trendlijn van de prijsontwikkeling blijven volgen (dus tijdelijk met geringere prijsdalingen dan in de afgelopen jaren), is dat ruim voldoende voor een goede toekomst. In 2020 verwacht ik wel lagere systeemprijzen dan nu (ca. € 1-2 per Wp), maar niet 2x zo laag.’
‘Prijzen waren tot nu toe de beperkende factor bij het toepassen van zonne-energie, maar nu wordt integratie van zonne-energie bepalend: in het elektriciteitsnet, in de gebouwde omgeving, in het landschap, in de economische modellen. En over de wijzen waarop dat moet gebeuren bestaat nog geen consensus. Het bestaande elektriciteitssysteem heeft een enorme omvang en is diep verankerd, dat kunnen we niet zomaar opzij drukken en vervangen. Zonne-energie moet daarin zijn plaats veroveren en dat gaat niet zonder slag of stoot. Kijk bijvoorbeeld naar de gevolgen van zonne-energie en windenergie voor de winstgevendheid van elektriciteitscentrales. Het tragische is bovendien dat gasgestookte centrales het nu extra moeilijk hebben in de energiemarkt, zodat de positie van steenkool wordt versterkt. Voor de CO2-uitstoot van het hele systeem betekent dat dweilen met de kraan open. Voorlopig hebben we fossiele brandstoffen nodig, maar déze uitkomst is contraproductief.’
De rol van Duitsland in zonne-energie
De afgelopen tien jaar is Duitsland onmiskenbaar de trekker geweest van de mondiale ontwikkeling van zonne-energie. ‘Het is de verdienste van Duitsland geweest dat we al zo ver zijn gekomen met het ontwikkelen van de PV-markt,’ zegt Sinke. ‘Zonder de stimulans die van Duitsland was uitgegaan, stonden we nu in de ontwikkeling van zonne-energie nog maar in het jaar 2000. Duitsland loopt nu ook het eerst tegen grenzen aan. Voorbij 6% bijdrage van PV aan de elektriciteitsvoorziening, zo blijkt uit het Duitse voorbeeld, moeten bestaande modellen worden herzien. De hardware moet op de schop. En de financiële modellen daaronder. Met als leidende vraag: hoe is het toekomstige verdienmodel in de elektriciteitsmarkt? Uiteindelijk zullen de verhoudingen worden bepaald door concurrentie op de vrije markt, maar voor het moment zijn de oplossingen van deze markt niet op tijd, en niet zoals wij willen. Er staat straks een gigantische doos met bouwstenen voor ons klaar, maar wat gaan we bouwen?’
Decentralisatie van de energievoorziening
Regionalisering en decentralisatie zijn inherent aan de transitie naar een duurzame energievoorziening, zo denkt ook Wim Sinke. ‘Dat betekent een geheel andere benadering van de energievoorziening: van onderop in plaats van van boven af. En dat geldt op alle niveaus, in het huis, regionaal, nationaal en internationaal. Wanneer we lokaal goedkoop zonne-energie kunnen opwekken, ligt het voor de hand die zonne-energie ook zoveel mogelijk lokaal te gebruiken en daarmee onnodig transport te vermijden. De omschakeling kent een aantal fasen. Hoe lang kunnen we toe met slimme aanpassingen van het bestaande systeem? Wanneer moeten we echt gaan overschakelen naar iets nieuws? We hebben nieuwe vormen van planning nodig: backcasting, waaruit we robuuste elementen moeten identificeren voor de transitie naar een nieuw systeem. Onze huidige modellen van de energiemarkt passen nog niet bij het snel doorlopen proces rond zonne-energie van de afgelopen jaren. Dit heeft mede geleid tot de huidige polarisatie en patstelling in Duitsland. Noodgedwongen zoeken de Duitsers nu naar oplossingen, waarmee ze pionierswerk doen voor de hele wereld. Uiteindelijk is het beter als oplossingen worden geboren vanuit gezamenlijk belang dan vanuit confrontatie. Dat zal hun toepassing enorm kunnen versnellen.’
Wim Sinke beziet de huidige ontwikkelingen in de markt van zonne-energie met zorg. Maar hij beschouwt ze als groeistuipen in een ontwikkeling waarbij de zon uiteindelijk toch zal overwinnen.